De ziekte van Parkinson treft alleen al in België meer dan 40.000 mensen. Nu heeft een baanbrekende klinische studie door onderzoekers van UZ Gent, VIB, en UGent aangetoond dat een stoelgangtransplantatie met gezonde darmbacteriën de symptomen van mensen met de ziekte van Parkinson verbetert. De veelbelovende resultaten suggereren dat deze methode een waardevolle nieuwe behandeling kan zijn voor deze slopende ziekte.

De ziekte van Parkinson is een neurodegeneratieve aandoening die alleen al in België meer dan 40.000 mensen treft. Het aantal mensen met de ziekte neemt snel toe door onder andere het gebruik van pesticiden en een steeds ouder wordende bevolking. Symptomen van de ziekte omvatten zowel motorische als niet-motorische klachten. De motorische symptomen zoals evenwichtsproblemen, stijfheid en de typische tremor zijn het best bekend en bijna altijd de aanleiding voor de uiteindelijke diagnose. De niet-motorische symptomen, zoals reukverlies, constipatie en REM-slaapstoornissen, blijken zich echter vaak reeds tot 20 jaar voor deze diagnose te ontwikkelen bij een groot aantal mensen met de ziekte.

Rol van het microbioom
Bij de ziekte van Parkinson vouwt een eiwit, alpha-synucleïne, zich abnormaal op en klontert samen. Deze klonters beschadigen vervolgens dopamine producerende zenuwcellen in de hersenen, wat leidt tot de typische Parkinson-symptomen. De huidige behandelingen, voornamelijk medicijnen die dopamine vervangen, hebben vaak bijwerkingen en verliezen na verloop van tijd hun werking.

De eiwitklonters worden vermoedelijk in een zeer vroege fase van de ziekte gevormd in de darmwand waarna ze via de vaguszenuw, die de darm en de hersenen verbindt, de hersencellen bereiken. Dit proces kan beïnvloed worden door darmbacteriën. Nieuw onderzoek suggereert inderdaad een verrassende link tussen Parkinson en het darmmicrobioom, de biljoenen bacteriën die in onze darmen leven. Mensen met de ziekte van Parkinson hebben vaak een verstoord darmmicrobioom vergeleken met gezonde individuen. Naast deze wijzigingen, vertonen ze ook vaker (darm)ontstekingen en een verstoorde darmwandbarrière.

Daarom heeft de afdeling neurologie in het UZ Gent o.l.v. Prof. Patrick Santens de krachten gebundeld met Prof. Debby Laukens van UGent en het team van Prof. Roosmarijn Vandenbroucke van het VIB-UGent Centrum voor Inflammatieonderzoek. Het team wou onderzoeken of een stoelgangtransplantatie van gezonde darmbacteriën van een donor een betekenisvolle impact kon hebben op de evolutie van de symptomen van de ziekte van Parkinson gedurende één jaar. De klinische studie toonde aan dat na 12 maanden de actief behandelde groep significant meer verbetering vertoonde van de motorische symptomen in vergelijking met de placebo groep.

Via de neus naar de dunne darm
De klinische studie, die de naam GUT-PARFECT kreeg, rekruteerde deelnemers met de ziekte van Parkinson in een vroeg stadium alsook gezonde donoren die hun ontlasting doneerden aan de Gentse Stoelgangbank (die trouwens steeds op zoek is naar nieuwe donoren). Alle deelnemers met de ziekte van Parkinson ontvingen de ontlasting door een sonde die via de neus werd ingebracht en tot in de dunne darm werd opgeschoven om zo het mengsel rechtstreeks daar toe te dienen.

"Onze resultaten zijn echt bemoedigend!" zegt Dr. Arnout Bruggeman, onderzoeker aan VIB-UGent-UZ Gent en eerste auteur van de studie. "Na twaalf maanden vertoonden de deelnemers die de transplantatie met gezonde donorontlasting kregen een significante verbetering van hun motorische score, de belangrijkste meting voor Parkinson-symptomen."
De verbetering van de motorische symptomen werd tussen de zesde en twaalfde maand na de transplantatie nog meer uitgesproken, wat wijst op een mogelijk langdurig effect. Bovendien hadden de deelnemers minder last van constipatie, een veelvoorkomende en lastige klacht voor veel mensen met de ziekte van Parkinson. Meer onderzoek is nodig om te weten of deze behandeling ook de progressie van de ziekte vertraagt.

Belangrijke stap voorwaarts
Deze studie is een belangrijke stap voorwaarts in de zoektocht naar nieuwe behandelingsopties voor de ziekte van Parkinson.

“Omdat er bij aanvang van de studie grote vragen waren over de haalbaarheid, was het financieren van dit onderzoek geen sinecure,” zegt Prof. Patrick Santens. “Enkel dankzij de steun van de patiëntenverenigingen, de giften aan het UGent Fonds Parkinsononderzoek en de bereidwilligheid van de deelnemers om de toch wel invasieve procedures te ondergaan, was dit onderzoek mogelijk.”

"Onze studie levert veelbelovende hints op dat stoelgangtransplantatie een waardevolle nieuwe behandeling voor de ziekte van Parkinson kan zijn", zegt Prof. Roosmarijn Vandenbroucke. "Er is meer onderzoek nodig, maar het biedt een potentieel veilige, doeltreffende, en kosteneffectieve manier om de symptomen en de levenskwaliteit van miljoenen mensen met de ziekte van Parkinson wereldwijd te verbeteren."
"Onze volgende stap is nu om financiering te krijgen om te proberen bepalen welke bacteriën een positieve invloed hebben. Dit kan leiden tot de ontwikkeling van een 'bacteriepil' of andere gerichte therapie die stoelgangtransplantatie in de toekomst kan vervangen.” zegt Prof. Debby Laukens.
 
Safety and efficacy of faecal microbiota transplantation in patients with mild to moderate Parkinson's disease (GUT-PARFECT): a double-blind, placebo-controlled, randomised, phase 2 trial. Bruggeman, et al. eClinicalMedicine, 2024. DOI: 10.1016/j.eclinm.2024.102563

De studie is tot stand gekomen dankzij de deelnemende patiënten en hun families, de donoren van de Gentse Stoelgangbank en de steun van Vlaamse Parkinsonpatiëntenverenigingen, Vlaamse Parkinson Liga en Parkili.

De financiering van het onderzoek gebeurde door de Biocodex Microbiota Foundation, de vele giften aan het UGent Fonds Parkinsononderzoek en het FWO.

Op de foto van links naar rechts: Dr. Arnout Bruggeman (VIB-UGent-UZ Gent), Prof. Debby Laukens (UGent), Prof. Roosmarijn Vandenbroucke (VIB-UGent) en Prof. Patrick Santens (UZ Gent)